Deze studie beschrijft hoe de Afscheiding in Amsterdam tot stand kwam tegen de achtergrond van het theologisch klimaat in de Hervormde Gemeente. Ook wordt nagegaan in hoeverre de doorwerking van de Nadere Reformatie bij de Amsterdamse afgescheidenen een rol speelde.
De Afgescheiden Gemeente van Amsterdam groeide in de 19e eeuw uit tot de grootste van het land. Hier kwamen de afgescheiden predikanten Scholte en Van Velzen tot een clash in de zogeheten Amsterdamse twisten, met grote impact op de prille kerkgemeenschap.
In overheidskringen was opmerkelijk veel belangstelling voor de Amsterdamse gemeente te vinden, waarbij spanningen optraden tussen landelijk en lokaal niveau: in het vanouds tolerante Amsterdam was men niet gediend van het stringente vervolgingsbeleid zoals Den Haag dat dicteerde. Tegelijk leek een erkenning van de Afgescheiden Gemeente in Amsterdam bij uitstek geschikt om de toenemende kritiek op het vervolgingsbeleid te pareren.
Wellicht trad nergens anders zo duidelijk aan het licht dat de Afscheiding tot een interne breuk onder gereformeerden leidde. De hoop dat vele orthodoxe geestverwanten zouden toetreden, ging in rook op. Ook de Amsterdamse Réveilkring wees de weg van Afscheiding af. Alleen advocaat Maurits van Hall sloot zich bij de gemeente aan. Onderzocht wordt welke factoren hierbij van invloed waren. Van Halls goede vrienden Isaäc da Costa, Willem de Clercq en Hendrik Jakob Koenen moesten nu kleur bekennen.
Tenslotte geeft deze studie ruime aandacht aan het ‘geleefde geloof’: het optreden van lekenpredikers, de diaconie, een eigen school, de liedcultuur en de omgang met ziekte en dood.